De spiegel van het psyche | Projectie

Wat is projectie?

Projectie is een fascinerend psychologisch fenomeen dat diep geworteld is in ons onbewuste. Carl Jung, heeft dit concept gedefinieerd als 'het leggen van een subjectief gebeuren in een object.' In eenvoudige bewoordingen is projectie het toewijzen van onze eigen gedachten, gevoelens en eigenschappen aan anderen, zonder dat we ons daarvan bewust zijn. Het is een manier waarop onze innerlijke wereld zich naar buiten manifesteert. Deze onbewuste handeling kan zowel passief als actief voorkomen en heeft diepgaande implicaties voor ons begrip van onszelf en anderen.

Het verband tussen projectie en het onbewuste

Projectie is een integraal onderdeel van ons onbewuste. Elk individu vertoont een zekere mate van projectie, en het gebeurt vaak zonder onze bewuste wil. Het is als een raam naar de diepere lagen van onze psyche, waar onopgeloste conflicten, onderdrukte verlangens en verborgen aspecten van onszelf zich manifesteren in onze perceptie van anderen.

Hoe herken je projectie?

Projectie is een proces dat vaak plaatsvindt zonder dat we het in de gaten hebben. Het is een onbewuste daad. Je doet het zowel in je dromen als je slaapt maar ook als je in wakkere staat bent. Een manier om projectie te herkennen, is om aandacht te besteden aan wanneer je sterke emoties of oordelen ervaart ten opzichte van anderen. Als je bijvoorbeeld boosheid, jaloezie, afkeer maar ook als je bewondering voelt jegens iemand, kan dit wijzen op projectie. Dit zijn signalen dat er innerlijke dynamieken spelen die je projecteert op de ander. Dus in het onbewuste speelt er iets wat zich op deze manier laat zien.

Passieve en actieve projectie

Karen Hamaker maakt in haar boek “Het projectie mechanisme” een onderscheid tussen passieve en actieve projectie., twee verschillende manieren waarop projectie zich kan manifesteren.

Passieve projectie betreft situaties waarin we medelijden hebben met anderen, maar in feite gaat het om eigenschappen of emoties die we in onszelf herkennen. Bijvoorbeeld, als je medelijden hebt met iemand die verdrietig is, kan dit wijzen op onopgeloste verdrietige gevoelens in jezelf.

Actieve projectie betekent dat we op basis van de projectie in actie komen. We proberen anderen te veranderen of beïnvloeden volgens onze innerlijke wensen. We kunnen ook actief strijden tegen bepaalde eigenschappen van anderen, omdat we deze eigenschappen in onszelf ontkennen.

Het projecteren van de schaduw

Een belangrijk aspect van projectie is de projectie van de schaduw, zoals Jung het noemde. De schaduw verwijst naar de donkere en onbekende aspecten van onszelf die we vaak onderdrukken of ontkennen. Wanneer we onze schaduw aspecten op anderen projecteren, kunnen conflicten en misverstanden ontstaan in relaties. We zien negatieve aspecten van onszelf in anderen en beschuldigen hen van gedrag dat we eigenlijk in onszelf moeten onderzoeken.

Verliefdheid
Jung beschreef verliefdheid als een opmerkelijke vorm van bewustzijnsvernauwing, hoewel het misschien niet meteen als de meest romantische definitie klinkt. Toch zit hier de kern van de zaak. Verliefdheid is een emotionele ervaring die vaak ontstaat doordat we cruciale delen van onszelf weerspiegeld zien in de ander. Of het nu gaat om talrijke aspecten van onze eigen persoonlijkheid of enkele bijzonder opvallende kenmerken, de herkenning in de ander kan een diep gevoel van verbondenheid opwekken. Deze gevoelens vormen de basis voor hechte vriendschappen en kunnen ook leiden tot verliefdheid. Verliefdheid is iets anders als liefde. 

Het is aannemelijk dat ons onbewuste graag het mechanisme van verliefd worden gebruikt wanneer onze bewuste houding begint af te wijken van het pad dat nodig is voor onze persoonlijke groei en heelwording. In situaties waarin een relatie niet soepel verloopt of wanneer een van de partners zich op innerlijk vlak in een andere richting ontwikkelt, kunnen sluimerende inhouden die nog niet of onvoldoende aan bod zijn gekomen aan de noodrem trekken. Dit doen ze door ervoor te zorgen dat we verliefd worden op iemand die fungeert als een spiegel voor deze verwaarloosde kwaliteiten.

Dit soort verliefdheid kan verwarrend zijn en ons volledig uit balans brengen. Het gevaar schuilt hierin dat het bij dit type verliefdheid niet primair om de ander gaat. In feite kennen we de ander misschien helemaal niet echt, omdat we op het moment van intense verliefdheid een sterke projectie ervaren, die ons ontgaat. De ontdekking komt vaak pas later, soms zelfs te laat.

Op dat moment lijkt de ander alles voor ons te zijn. Hierin ligt ook het gevaar van verliefdheid verscholen, omdat de ander opeens de drager wordt van een aanzienlijke projectie. Deze projectie verlangt eigenlijk niets minder dan dat de ander ons ideaalbeeld vervult. We schrijven de ander toe dat zij ons vreugde, plezier en geluk schenkt. Als de ander in onze nabijheid is, voelen we ons vanzelf gelukkig.

Dit duidt op het feit dat er veel psychische energie wordt geïnvesteerd, ofwel geprojecteerd, in de ander. Hierdoor ontstaat een sterke afhankelijkheid van de ander. Deze afhankelijkheid functioneert prima zolang beide partijen zich in dezelfde toestand bevinden. Maar wanneer een van beiden begint te groeien of de eigenschappen die geprojecteerd werden, terugtrekt, ontstaan de eerste barstjes in de relatie.

Hetzelfde geldt voor diepgaande vriendschappen. Zolang beide vrienden zich in een vergelijkbare psychische toestand bevinden, genieten ze van een intense, warme band en voelen ze zich sterk met elkaar verbonden. Maar zodra een van beiden veranderingen doormaakt of bepaalde onverwerkte aspecten van zichzelf begint aan te pakken, worden de verschillen zichtbaar.

Kortom, wanneer je verliefd bent, ben je eigenlijk verliefd op delen van je eigen onbewuste die in de ander worden weerspiegeld. Dit inzicht is ook van toepassing op diepgaande vriendschappen, waarbij herkenning van gedeelde aspecten in elkaars psyche een sterke band creëert

Het terugnemen van projectie

Het herkennen van projectie is de eerste stap naar groei en bewustwording. Als je merkt dat je sterke emoties of oordelen projecteert op anderen, is het belangrijk om dit te onderzoeken en te proberen deze projecties terug te nemen. Dit betekent dat je jezelf afvraagt waarom je deze gevoelens hebt en wat ze je over jezelf vertellen. Het kan een uitdaging zijn, want het herkennen van de schaduw gaat vaak gepaard met weerstand.

Het vermogen om projectie terug te nemen, reflecteert je groei in zelfbewustzijn en persoonlijke ontwikkeling. Het stelt je in staat om eerlijker te zijn in je relaties en een dieper begrip van jezelf en anderen te bereiken.